ประวัติ

ประวัติ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการพระนามเดิม ว่าพระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์ประสูติเมื่อวันที่ ๒๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๐๑ ในพระบรมมหาราชวัง เป็นพระเจ้าลูกยาเธอองค์ที่ 2 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับ สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา (เจ้าจอมมารดาเปี่ยม)

เมื่อทรงพระเยาว์ ทรงได้รับการศึกษาขั้นต้นเขียนอ่านภาษาไทย แล้วเข้าชั้นมัธยมศึกษา ผนวชเป็นสามเณร ไปประทับอยู่วัดบวรนิเวศวิหาร ทรงเล่าเรียนภาษาอังกฤษ กระทั่งลาผนวช และเข้ารับราชการ

เมื่อมีพระชันษา 17 ปี ทรงเข้ารับราชการทำหน้าที่ตรวจบัญชีคลัง เพราะในสมัยนั้นการเก็บภาษีอากรของแผ่นดินยังไม่เป็นระเบียบ ทำให้ผลประโยชน์ของแผ่นดินรั่วไหลมาก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่ หัวจึงทรงปฏิรูปการปกครองแผ่นดินด้วยการตั้งหอรัษฎากรพิพัฒน์ อันเป็นต้นกำเนิดของกระทรวงการคลังขึ้น มีการตั้งสำนักงาน “ ออดิออฟฟิศ ” แล้วโปรดเกล้าฯ ให้พระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์เป็นหัวหน้าพนักงาน  

ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  โปรดเกล้าฯ ให้ทรงดำรงตำแหน่งไปรเวตสิเกรตารีฝรั่ง (ราชเลขานุการฝ่ายต่างประเทศ) ทำหน้าที่ดูแลงานต่างประเทศ ทรงมีบทบาทสำคัญด้านการทูต เป็นผู้เจรจาข้อพิพาทกับฝรั่งเศส ครั้งวิกฤตการณ์ ร.ศ. ๑๑๒ ทรงเสนอให้มีการตั้งสถานทูตในต่างประเทศ ที่ยุโรปและสหรัฐอเมริกา ทรงว่าราชการเป็นเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศทั้งในรัชกาลที่ ๕ และรัชกาลที่ ๖ เป็นเวลา ๓๗ ปี จนได้ชื่อว่าเป็น องค์บิดาแห่งการต่างประเทศของไทย

นอกเหนือจากการงานด้านการต่างประเทศ ได้ทรงงานที่สำคัญตลอดพระชนม์ชีพอีกหลายด้านเช่น ได้ทรงดำรงตำแหน่งนายกสภาการคลังในปี พ.ศ. ๒๔๖๕ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริให้เป็น  'อัครมหาเสนาบดี'  

ทรงมีผลงานพระนิพนธ์หนังสือหลายเล่ม นอกจากนี้ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานให้ทรงสถาปนาเป็น สมเด็จฯกรมพระยา ซึ่งเป็นชั้นที่สูงสุด

สมเด็จพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ทรงสนพระทัยในวิชาโหราศาสตร์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๒  ทรงคิดปฏิทินไทยใหม่โดยใช้ตามสุริยคติ เรียกว่า เทวะประติทิน  มีการกำหนดชื่อเดือนขึ้นมาใหม่ จากเดิมที่ใช้ เดือนอ้าย เดือนยี่ เป็นชื่อเดือนแบบที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบัน

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานสร้างวังให้สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ บนที่ดินพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ชื่อว่า วังเทวะเวสม์ ทรงเป็นต้นราชสกุล เทวกุล

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 6 เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 8 แรม 1 ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. 1285 ตรงกับวันที่ 28 มิถุนายน พ.ศ. 2466 พระชันษา 66 ปี

ประวัติเพิ่มเติม

พระนามเต็ม : สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ขัตติยพิศาลสุรบดี บรมราชินีศรีพัชรินทรภราดร สโมสรอเนกนิติปรีชา มหาสุมันตยานุวัตรวิบูลย์ ไพรัชราชกิจจาดุลย์สุนทรปฏิภาณ นิรุกติญาณวิทยาคณนาทิศาสตร์ โหรกลานุวาทนานาปกรณ์ เกียรติกำจรจิรกาล บริบูรณคุณสารสมบัติ สุจริตสมาจารวัตรมัทวเมตตา ชวาธยาศรัย ศรีรัตนตรัยสรณธาดา กัลยาณธรรมมิกนาถบพิตร

ในตอนที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานพระนามนั้น พระราชทานพระพรด้วยคาถาพระราชนิพนธ์ดังต่อไปนี้

เทวญฺญตโรทยวํโส............อิติ เสฏฺฐาภิเธญฺยโต

นามํ โหตุ กุมารสฺส............อมสฺเสว ปิยสฺส เม

รตนตฺตยเตเชน.................มยฺหญฺจ ปุญฺญเตชสา

อยํ ทีฆายุโก โหตุ.............กุมาโร มมปุตฺตโก

อโรโค สุขิโต โหตุ.............ยสวา ปริวารวา

สมนฺนาคโต จ โหตุ............ตถารูเปน เตชสา

ยถาสกํ รกฺเขยฺย................มาตรํ อญฺญโปสโต

กุลญฺจ อนุรกฺเขยฺย.............เปตฺติกมฺปิ อนาคเต ฯ

คำแปลคาถาพระราชนิพนธ์

"คำว่า เทวัญอุไทยวงศ์ จงเป็นนามแห่งกุมารนี้นี่แล ผู้เป็นที่รักของเราโดยเป็นนามาภิธัยอันประเสริฐ เพราะเดชแห่งพระรัตนตรัยด้วย เพราะเดชแห่งบุญของเราด้วย ขอกุมารผู้เป็นบุตรของเรานี้ จงมีอายุยืนนานมีความสุขสำราญ ไม่มีโรค มียศ มีบริวาร แลประกอบด้วยเดชเป็นปานนั้น พึงรักษามารดาของตนอย่างไร จากบุรุษอื่น แลพึงตามรักษาตระกูล แม้เป็นของบิดาไว้ในอนาคตกาลฯ"